از اواخر اسفندماه سال گذشته تاکنون به جهت شیوع کرونا در مصر قانون منع رفت آمد وضع شده و هرگونه تجمعی ممنوع اعلام شده است.
فرارسیدن ماه مبارک در مصر مانند بسیاری از کشورهای دیگر عربی و اسلامی رنگ و بوی خاصی به همراه دارد، البته امسال به جهت شیوع ویروس کرونا بسیاری از عادتها و سنتهای رمضانی در کشورهای اسلامی از جمله مصر تحت الشعاع قرار گرفته است. برخی از برنامهها و سنتهای مصریان در ماه مبارک رمضان به شرح ذیل است:
1- مردم مصر از چند روز مانده به ماه مبارک اقدام به آذینبندی خیابانها و کوچهها میکنند و از این طریق خوشحالی خودشان را بخاطر فرارسیدن ماه مبارک رمضان ابراز میکنند.
یکی از سنتها در ایام قبل از رمضان خرید فانوس است، فانوس در قدیم وسیلهای برای روشنایی جلوی در خانهها بوده اما اکنون فقط در ماه مبارک به عنوان زینت و نشانی از نور خریداری و در جلوی ساختمانها و یا در بالکن آپارتمانها نصب میشود.
این فانوسها در قد و اندازهها و قیمتهای مختلف در مکانهای خاصی قبل از ماه مبارک عرضه میشود و هر مصری به فراخور قدرت مالی خویش یکی از آنها را تهیه میکند. مصريان نخستين كسانى بودند كه با روشن كردن آن در ماه رمضان آن را به يكى از سنتهاى ديرينه در اين كشور تبديل كردند. فانوس رمضان براى نخستين بار در زمان (المعز لدين الله فاطمى چهارمين خليفه فاطمى) رايج شد و آن زمانى بود كه المُعز لدين الله در پنجمين روز ماه رمضان سال (٣٦٢ق) شبانه وارد قاهره شد.
از دیگر عادت مصریها در قبل ماه رمضان، تمیز کردن خانهها و خرید خشکبار و تنقلات برای شبهای این ماه عزیز است. همچنین توزیع بستههای غذایی معروف به بستههای رمضانیه از طرف مؤسسات دولتی و دینی و نیکوکاران امری بسیار رایج در آستانه ماه مبارک است.
2- اعلام شروع و پایان ماه مبارک رمضان در مصر بر عهده مرکز دار الفتوای مصر است. این مرکز در پایان ماه شعبان گروههای را برای رصد و رؤیت هلال ماه رمضان به اقصی و نقاط کشور میفرستد و به مجرد رصد هلال دار الفتوا آن را اعلام میکند و به همین مناسبت مراسم جشنی در این مرکز برپا میشود و تلویزیون رسمی مصر نیز آن را مستقیم پخش میکند.
پس از اعلام شروع ماه مبارک، مصریها از شب اول ماه مبارک در مساجد اجتماع و نماز تراویح اقامه میکنند و تقریبا این نماز در همه مساجد مصر با حضور تعداد زیادی از نمازگزاران برگزار میشود و بین هر چهار رکعت امام مسجد به مدت یک ربع به وعظ میپردازد. امسال به جهت کرونا این نماز اقامه نشد و نمیشود.
3- در ماه مبارک رمضان، نماز جمعهها بسیار شلوغ میشود و بیشتر مردم در نماز جمعه مشارکت میکنند. در مصر نماز جمعه در همه مساجد برگزار میشود و اینگونه نیست که نماز جمعه در مکان خاصی اقامه شود البته مساجد معروف تر مثل مسجد عمرو بن العاص در قاهره و مسجد قائد إبراهيم در اسكندريه نسبت به دیگر مساجد شلوغ تر میشوند به نحوی که پلیس خیابانها را برای اقامه نماز میبندد.
4- از ابتدای ماه مبارک امامان منصوب از طرف وزارت اوقاف در بیشتر مساجد بعد از نماز صبح اقدام به برگزاری حلقههای قرائت قرآن و تصحیح روخوانی میکنند و بعد از نماز عصر نیز به کودکان و نوجوانان آموزش قرائت قرآن داده میشود. در ماه مبارک رمضان دربهای مساجد در طول روز تا بعد از نماز عشاء روی مردم باز است و در دهه آخر درها در طول شبانه روز باز است.
5- مصریها به نماز تروایح خیلی اهمیت میدهند. در طول ماه مبارک آنها سعی میکنند یک ختم قرآن در نماز تراویح داشته باشند البته در دهه آخر ماه مبارک، نماز تهجد (تقریبا همان نماز شب است که در دهه آخر ماه مبارک از نظر اهل سنت میتوان آن را به جماعت خواند) هم به نماز تراویح اضافه میشود و آن نمازی است که از نیمه شب تا نزدیک سحر (از 1:30 تا 3:15) میخوانند.
مردم روستاهای مصر به طور معمول در این ماه شیخی را به روستا دعوت میکنند تا برای آنها روزی یک جزء قرآن تلاوت کند و آنها را با احکام آشنا کنند.
6- وقت افطار و خوردنیها و نوشیدنیهای مردم مصر در ماه مبارک. از زمان قدیم حکومت مصر برای اینکه مردم متوجه وقت افطار شوند گلوله توپی شلیک میکرد اکنون بیش از بیست سال است که دیگر در خارج گلوله توپ شلیک نمیشود اما وقت افطار با صدای گلوله توپ در تمام شبکههای رادیویی و تلویزیونی مشخص میشود. مصریها به طور معمول به محض شنیدن صدای توپ روزه شان را با شربت خنکی(مثل شربت تمر هندی، خشاف، عرقسوس، کرکدیه، قمر الدین) باز میکنند زیرا آنها با استناد به حدیثی از پیامبر(ص) که میفرماید: «لا تزال امتى بخير ما عجلت الفطور» معتقدند باید در باز کردن روزه عجله کرد سپس نماز مغرب را خوانده و بعد از نماز غذا میخورند آنها پس از نماز عشاء شیرینیجات تناول میکنند.
مصریها عادت دارند که برای ماه مبارک خوردنیها و آشامیدنیهای بسیاری در خانه ذخیره کنند به خصوص آنهایی که مخصوص ماه مبارک است.
7- مصریها در ماه مبارک زیاد به دیدار یکدیگر میروند و خانوادههای بزرگ بر سر یک سفره جمع میشوند و تا پاسی از شب بیدار میمانند و گاهی نیز در این شب ها به صورت دسته جمعی از خانه خارج شده و به تفریح گاهها و یا رستورانها برای صرف شام میروند.
8- در ماه مبارک خیلی از مردم تا سحر بیدار میمانند و مراسم سحری خوری در رستورانها و هتلها انجام میشود. مصریها عادت دارند که سحرها «فول(باقالی)» بخورند زیرا معتقدند باقالی سنگین و دیر هضم است لذا جلوی احساس گرسنگی را میگیرد.
9- نیکوکاران مصری عادت دارند که در ماه مبارک سفرههای افطاری(موائد الرحمان) در خیابانها و مکانهای مشخص و خانههایشان پهن کنند و از روزه داران پذیرایی کنند. این سفرهها آنقدر زیاد است که گاهی در یک خیابان چندین سفره افطار پهن میشود و با برنج و گوشت و دیگر غذاها از روزه داران پذیرایی میشود. گاهی روزه دارانی که بر سر یک سفره مینشینند عددشان به بیش از هزار نفر میرسد.
10- مصریها در ماه مبارک مراسمهای ازدواج را تعطیل کرده و سعی میکنند با یکدیگر نزاع نکنند آنها در راستای عمل به حدیثی که میگوید: «إذا سبك أحد أو شتمك في رمضان فقل إني امرؤ صائم» اگر کسی تو را در این ماه سب و شتم کرد و ناسزا گفت: بگو که من روزه هستم. از درگیری و نزاع در این ماه میپرهیزند و این دعا را « اللهم انك عفو كريم تحب العفو فاعف عني»؛ خداوندا تو بخشنده و کریم هستی و گذشت و عفو را دوست داری پس از من درگذر - بسیار میخوانند.
11- مصریها در شب آخر ماه بر اساس اعلام دارالفتوا زکات فطره خود را میپردازند و از این محل مقدار زیادی مواد غذایی جمع آوری میشود. زکات فطره سال قبل برای هر نفر 17 جنیه تقریبا معادل 15000تومن ایران بود مردم مصر زکات خودشان را به جمعیتهای خیریه و یا به اشخاصی مانند شیخ الازهر پرداخت میکنند تا آنها آن را دربین فقرا تقسیم کنند.
12- در دهههای اخیر ایام ماه مبارک رمضان مصادف است با پخش سریالهای جذاب تلویزیونی، کشور مصر از دیر باز یکی از کشورهای پیشرو عربی در ساخت و تولید فیلم بوده است و بسیاری از کارگردانها، هنرپیشهها و کانالهای تلویزیونی مصر در این ماه به رقابت با یکدیگر در جذب تماشاچی میپردازند. طبیعی است که امسال به جهت شیوع کرونا و اعلام محدودیتها در تجمعات دینی و غیر دینی توسط دولت مصر، مردم بیشتری پای تلویزیونها نشسته و به تماشای سریالها میپردازند. امسال نیز چند سریال تلویزیونی ساخته شده و در حال پخش است از قضاء داستان یکی از آنها در باره جنگ اعراب و اسراییل بوده و نام آن «النهایه» (پایان) است.
در این سریال پایان موجودیت این رژیم پیشبینی و گفته شده است این رژیم یکصد سالگی خود را نخواهد دید. سریال «پایان» این روزها سر و صدای زیادی بر پا کرده است و سبب شده وزارت خارجه رژیم صهیونیستی در بیانیهای به شدت به این سریال اعتراض کرده و محتوای این سریال را تأسفآور و غیر قابل قبول و مغایر با معاهده کمپ دیوید با مصر بخواند. این سریال در قسمت اول خود در یک اپیزود از پایان و محو اسرائیل به دست کشورهای عربی در جنگی که آن را «جنگ آزادسازی قدس» توصیف میکند، سخن میگوید.